Ένα non paper εξ Ουάσινγκτον και μια σιβυλλική δημόσια δήλωση Αμερικανού αξιωματούχου ήταν αρκετά για να κονιορτοποιήσουν μέσα σε λίγα 24ωρα ενεργειακή διπλωματία και πολιτική περίπου είκοσι ετών, που γοήτευσε και περιέλαβε οριζοντίως και καθέτως σχεδόν όλο το πολιτικό σύστημα της χώρας και διαδοχικές κυβερνήσεις από το 2000 και εντεύθεν. Παρότι η αμερικανική ηγεσία είχε εκτοξεύσει τροχιοδεικτικά πυρά για την αποστασιοποίησή της από τον αγωγό EastMed, που αν ολοκληρωνόταν το 2025, θα έφερνε μέσω Κύπρου και Ελλάδας αέριο από τα ισραηλινά κοιτάσματα στην Ευρώπη, η επισημοποίηση της απόσυρσης της αμερικανικής στήριξης καθιστά το σχέδιο κλινικά νεκρό.
Κι αυτό ενισχύεται από τη σαφέστατη υποβάθμιση του ενδιαφέροντος και της Ε.Ε., όπως προκύπτει από την απάντηση αξιωματούχου της στην «Εφ.Συν.», που ουσιαστικά αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να βγει ο αγωγός από τα έργα κοινού ενδιαφέροντος και τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις. Έστω κι αν το αέριο έχει αναγορευτεί σε αναπόφευκτο και… σχεδόν πράσινο μεταβατικό καύσιμο για πολλές δεκαετίες ακόμη και έχει αναχθεί σε καταλύτη της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη.
Οι αιτίες
Τι φταίει για το φιάσκο; Είναι αμερικανική «αβάντα» στην Τουρκία; Φταίει η αλλαγή των προτεραιοτήτων των πολυεθνικών των υδρογονανθράκων, που αναζητούν φτηνότερες εναλλακτικές διαδρομές; Είναι η στροφή στην πράσινη ενέργεια; Ή πρόκειται για μια de facto επιβολή – ενδεχομένως με ανομολόγητη κυβερνητική στήριξη – των αμερικανικών εναλλακτικών «λύσεων» υγροποιημένου και αποθηκευόμενου αερίου, στις οποίες και εγχώριοι όμιλοι (Κοπελούζος, Energean κ.ά.) έχουν ήδη αποκτήσει προκεχωρημένα φυλάκια και εγγυημένες χρηματοδοτήσεις, την ώρα που ξένοι όμιλοι έχουν σχεδόν εγκαταλείψει όλα τα θαλάσσια οικόπεδα με πιθανά κοιτάσματα;
Οι εξηγήσεις δεν είναι ποτέ μονοδιάστατες. Αλλά όποιες κι αν είναι, καταλήγουν σε ένα θλιβερό για τη χώρα αποτέλεσμα: Από ενεργειακός κόμβος της Ευρώπης, κατά την πολιτική φαντασιοπληξία της τελευταίας εικοσαετίας, περιέρχεται ξανά στη θέση του ενεργειακού προτεκτοράτου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομία και την κοινωνία. Ταυτόχρονα, κληρονομεί δυσβάσταχτες, αλλά και γεωπολιτικά επικίνδυνες εξοπλιστικές και αμυντικές συμφωνίες (με ΗΠΑ και Ισραήλ), που προβλήθηκαν τάχα ως το αναγκαίο τίμημα στην ανάδειξη της χώρας σε Ελντοράντο υδρογονανθράκων.
Τι απομένει
Άνθρακες λοιπόν ο θησαυρός των υδρογονανθράκων. Μεταφορικά και κυριολεκτικά, αν περιλάβουμε στις παράπλευρες απώλειες της ενεργειακής φενάκης και τη βίαιη και βιαστική απολιγνιτοποίηση, που σήμερα γυρίζει μπούμερανγκ.
1,2 εκατ. χιλιόμετρα είναι το μήκος των αγωγών αερίου και πετρελαίου που διασχίζουν στεριά και θάλασσα στον πλανήτη. Μόλις στο 1 χιλιοστό αυτού του περίπλοκου παγκόσμιου δικτύου αγωγών αντιστοιχούν τα περίπου 12.000 χιλιόμετρα υπαρκτών, σχεδιαζόμενων και ματαιωμένων αγωγών αερίου της «γειτονιάς» της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Αλλά αποδείχτηκαν αρκετά για να βάλουν την Ελλάδα, την Κύπρο και τις όμορες χώρες σε κλοιό διπλωματικών πιέσεων, γεωπολιτικών εντάσεων και οικονομικών ανταγωνισμών, αλλά και στην πλάνη ότι με κάποιον μαγικό τρόπο θα γίνονταν στρατηγικοί ενεργειακοί κόμβοι για όλη την Ευρώπη. Τα 1.900 χλμ. του υποθαλάσσιου αγωγού EastMed μπορούν να θεωρηθούν ήδη… παρελθόν, ενώ υπό αμφιβολία τίθενται και τα 950 χιλιόμετρα του χερσαίου και υποθαλάσσιου αγωγού Ποσειδών (Ελλάδας – Ιταλίας).
Στην περίπτωση του EastMed φαίνεται να επαναλαμβάνεται, για άλλους λόγους βεβαίως, το σκηνικό της ματαίωσης των 3.900 χιλιομέτρων του περίφημου Nabucco προ δεκαετίας ή του South Stream των 2.380 χιλιομέτρων, όπου τσαλακώθηκε εν μέρει η ενεργειακή ματαιοδοξία της τουρκικής ηγεσίας.
Στη χώρα μας, το μόνο χειροπιαστό που απομένει, εκτός από το εσωτερικό δίκτυο αγωγών, είναι τα 765 χλμ. του TAP (μεταφέρει αζέρικο πετρέλαιο) και του τερματικού σταθμού υγροποιημένου αερίου FSRU στην Αλεξανδρούπολη, που έχει εξασφαλίσει και χρηματοδότηση 166 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ.
Υγροποίηση και μεταφορά του φυσικού αερίου με πλοία προβλέπουν τα νέα αμερικανικά σχέδια με αναβαθμισμένο ρόλο για τα λιμάνια της Αιγύπτου
Νέο κύκλο διπλωματικών διεργασιών στην Ανατολική Μεσόγειο γύρω από την ενέργεια ανοίγουν η άρση της υποστήριξης του σχεδίου EastMed από την Ουάσινγκτον και η προώθηση των σχεδίων υγροποίησης του φυσικού αερίου της περιοχής και μεταφοράς με δεξαμενόπλοια στην ευρωπαϊκή αγορά.
Η στροφή της Ουάσινγκτον από τον υποθαλάσσιο αγωγό στα σχέδια για LNG που ολοκληρώθηκε με το υπόμνημα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν ήταν αιφνίδια. Από την έναρξη των συνομιλιών για το σχήμα 3+1 της συμφωνίας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, η αμερικανική διπλωματία είχε θέσει στο τραπέζι και τα εναλλακτικά σχέδια για LNG, που αρχικά χαρακτηρίζονταν μεταβατικά (έως την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού) και στη συνέχεια συμπληρωματικά. Η Κύπρος και το Ισραήλ έχουν ήδη συμφωνίες με την Αίγυπτο για τη μεταφορά φυσικού αερίου για υγροποίηση και εξαγωγή και η αιγυπτιακή κυβέρνηση προχώρησε στην επέκταση των μονάδων LNG, σε Ιντκού και Νταμιέτα, κοντά στην Αλεξάνδρεια, όπου θα μεταφέρεται για υγροποίηση το φυσικό αέριο και από αιγυπτιακά πεδία της Μεσογείου.
Παράλληλα με το σχέδιο EastMed το οποίο συμφωνήθηκε τον Μάρτιο του 2019 στη συνάντηση Μητσοτάκη – Αναστασιάδη – Νετανιάχου στο Ισραήλ, παρουσία του τότε υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μ. Πομπέο και υπεγράφη στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 2020, πήρε μορφή και η ευρύτερη πρωτοβουλία EastMed Gas Forum στο οποίο συμμετέχουν Αίγυπτος, Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, Ιταλία, Ιορδανία και Παλαιστινιακή Αρχή, επίσης με την υποστήριξη της Ουάσινγκτον. Επιπλέον στον σχεδιασμό του νέου ενεργειακού χάρτη εντάχθηκε πρόσφατα η ηλεκτρική διασύνδεση Ε.Ε. – Β. Αφρικής με τον υποθαλάσσιο αγωγό ρεύματος Ελλάδας – Αιγύπτου και Ε.Ε. – Ασίας με την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Ισραήλ.
Το πάγωμα του EastMed από τις ΗΠΑ εξυπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα για τη μεταφορά LNG στην Ε.Ε. Αναβαθμίζει τον ρόλο της Αιγύπτου, η οποία εκτός από παραγωγός φυσικού αερίου γίνεται και κόμβος υγροποίησης και μεταφοράς, ενώ για την Ελλάδα το ενδιαφέρον τώρα εστιάζεται στην ενίσχυση της μονάδας FSRU στην Αλεξανδρούπολη, ώστε να γίνει διαμετακομιστικός κόμβος για τη ΝΑ Ευρώπη. Κυβερνητικές πηγές τονίζουν ότι η Αθήνα έχει στηρίξει το εγχείρημα του EastMed, αλλά ταυτόχρονα έχει κάνει σαφές ότι στηρίζει και τα εναλλακτικά σχέδια με τη συμμετοχή και της Αιγύπτου, εφόσον δεν είναι ανταγωνιστικά στα υφιστάμενα σχήματα συνεργασίας.
Από την άλλη, η Ελλάδα καλείται να χαμηλώσει τις προσδοκίες ότι σύντομα θα μπει στον χάρτη των χωρών – παραγωγών φυσικού αερίου. Η Κύπρος και το Ισραήλ δεν έχουν σχολιάσει επισήμως το υπόμνημα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τον EastMed. Οι συζητήσεις για τα εναλλακτικά σχέδια που προωθούν τώρα ως βασικά οι ΗΠΑ, διεξάγονταν παράλληλα με τον EastMed στο σχήμα 3+1, ενώ αμέσως μετά και τη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου για τις ΑΟΖ (τον Αύγουστο του 2020) αυτές οι διεργασίες εντάθηκαν με το Κάιρο. Το ερώτημα είναι αν το σχήμα 3+1 θα εξελιχθεί σε 4+1 με την Αίγυπτο και τι θέση θα πάρει η Τουρκία. Ως προς την Ιταλία, που είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για τον EastMed (στην κοινοπραξία συμμετέχει η ιταλική Edison) αλλά στην πορεία πήρε αποστάσεις, το ενδιαφέρον της εστιάζεται στη Λιβύη, απ’ όπου μπορεί να ανοίξει άλλη μία γραμμή μεταφοράς φυσικού αερίου σε μορφή LNG προς την Κεντρική Ευρώπη.
ΠΗΓΗ: efsyn.gr
