Ξεφεύγοντας από τα καθιερωμένα επετειακά αφιερώματα, τις συνηθισμένες επαναλήψεις και τις υπερβολές, ας σταθούμε για λίγο στον κρίσιμο παράγοντα του 1940. Στον άνθρωπο. Τον απλό Έλληνα της υπαίθρου, τον αγρότη, τον κτηνοτρόφο, τον εργάτη των πόλεων.
Τι ήταν η Ελλάδα του 1940; Μια κατά βάση αγροτοκτηνοτροφική χώρα, με βιοτεχνίες και ελάχιστες βιομηχανίες. Η περιφέρεια είχε πολλούς οικισμούς με αρκετό πληθυσμό, αφού η αστυφιλία δεν είχε γίνει ακόμα η μεγάλη πληγή της σύγχρονης Ελλάδας.
Ειδικά στις βόρειες περιοχές, στη Μακεδονία και στη Θράκη, υπήρχαν ζωντανές κοινότητες με πολλούς πρόσφυγες, οι οποίοι παλεύουν ακόμα να σταθούν στα πόδια τους, μετά τον ξεριζωμό τους πριν λίγα χρόνια από τις προγονικές τους εστίες, στη Μικρασία, στον Πόντο, στην Καππαδοκία, στη Θράκη.
Κοινωνικές εντάσεις υπάρχουν, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου εκεί η εγκατάσταση προσφύγων οδήγησε στη δημιουργία συνοικιών υποβαθμισμένων και σε μερικές περιπτώσεις γκετοποιημένων.
Κι όμως, μια χώρα με προβληματική διακυβέρνηση, αφού ουσιαστικά υπάρχει δικτατορικό καθεστώς, με παραμελημένη περιφέρεια, με ανεπαρκείς υποδομές και υποτυπώδη ανάπτυξη, σηκώνει κεφάλι.
Απέναντι σε μια Ιταλία, υπερδύναμη της εποχής. Με πληθυσμό πολλών εκατομμυρίων και ανάλογο στρατό, με βιομηχανία, με ανεπτυγμένη οικονομία, με ναυτικό, με αεροπορία.
Τι ήταν αυτό που οδήγησε στις μεγάλες νίκες έναντι των Ιταλών;
Ήταν η σκληρή ζωή που ήδη βίωναν οι Έλληνες στις πόλεις και κυρίως στα χωριά τους;
Ήταν μια διαφορετική αίσθηση πατριωτικού καθήκοντος;
Ήταν η άγνοια κινδύνου έναντι ενός παντοδύναμου εισβολέα;
Ήταν ο συλλογικός υπέρμετρος ενθουσιασμός των Ελλήνων, που εμφανίζεται και σε άλλες ιστορικές στιγμές;
Ήταν όλα τα παραπάνω και επιπλέον η καθημερινότητα στη ζωή των ανθρώπων του ’40.
Φανταστείτε έναν χωρικό του Έβρου ή της Δράμας, έναν εργάτη στις φτωχογειτονιές του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης. Πόση δυσκολία είχε ο καθημερινός αγώνας για επιβίωση. Πόση αγωνία και δύναμη για να μην πεινάσει ο ίδιος και τα παιδιά του, να καρπίσει η γη του, να βρει μεροκάματο.
Το αύριο φάνταζε μακρινό για όλους αυτούς. Το σήμερα ήταν το παν. Και το σήμερα έφερε σε όλους έναν πόλεμο.
Ο ένας δίπλα στον άλλον λοιπόν, οι μη προνομιούχοι της τότε Ελλάδας, ήταν αυτοί που έβαλαν τα στήθη τους μπροστά στον εχθρό. Γιατί έτσι ήταν μαθημένοι. Αγωνιστές, δουλευτάρηδες.
Γι’ αυτό ήταν έπος το 1940. Γιατί κυρίως οφείλεται σ’ αυτούς τους απλούς Έλληνες της εποχής.
Κι όσοι από εμάς προλάβαμε και γνωρίσαμε εκείνη τη γενιά, έχουμε να λέμε οτι διδαχθήκαμε ελάχιστα από την Ιστορία.
ΠεΝ
