600 χιλιόμετρα βορειότερα, στην Κίρκη Έβρου, στο καταπράσινο χωριό που συγκέντρωνε λάτρεις της φύσης, η μυρωδιά της κάπνας, της αιθάλης από την καταστροφική πυρκαγιά του 2023, δεν έχει φύγει ακόμη από την ατμόσφαιρα. Λίγο πιο μακριά ωστόσο, στον Άβαντα Έβρου, παιδιά, νέοι και ηλικιωμένοι γεμίζουν το χωριό με ζωή προσπαθώντας να συνέλθουν από τον περσινό Αύγουστο και να επανέλθουν στους ρυθμούς που ζούσαν πριν από αυτόν.
Έχοντας πληγεί από τις φυσικές καταστροφές που σημειώνονται με όλο και μεγαλύτερη ραγδαιότητα και συχνότητα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, κωμοπόλεις και χωριά ερημώνουν, «αδειάζουν» από νέους και νέες με τους ηλικιωμένους που κατοικούν σε αυτές τις περιοχές, να βιώνουν τη μοναξιά, την απομόνωση. Ένα βήμα πριν από το χειμώνα ο φόβος για ένα μελλοντικό ακραίο καιρικό φαινόμενο και η αγωνία για το πώς θα το αντιμετωπίσουν, στοιχειώνουν το μυαλό τους.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τους τόπους και από δημογραφική άποψη, δημιουργώντας ροές μετανάστευσης, ενώ οι παρατεταμένες ημέρες καύσωνα αυξάνουν τη θνησιμότητα των ηλικιωμένων. Παράλληλα, ελλοχεύει όλο και περισσότερο ο κίνδυνος για «αποκοπή» των περιοχών από δομές πρόνοιας καθώς και για «κοινωνική απομόνωση».
«Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει τη μετανάστευση, τόσο την εσωτερική όσο και την εξωτερική. Δηλαδή, για πρώτη φορά άνθρωποι θα μεταναστεύουν όχι λόγω πολιτικών ή οικονομικών αιτιών, αλλά εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, η αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων θα οδηγήσει σε αύξηση της θνησιμότητας στις ηλικίες αυτές, κυρίως λόγω παρατεταμένων ακραίων καιρικών φαινομένων (καυσώνων ή ψύχους), οι οποίοι θα επιδεινώσουν παθήσεις του καρδιοαναπνευστικού συστήματος. Φαινόμενα όπως η γήρανση του πληθυσμού θα είναι πιο έντονα στις αγροτικές και ορεινές περιοχές, λόγω της πληθυσμιακής συρρίκνωσης και της αποχώρησης των νέων από αυτές. Αυτοί οι πληθυσμοί θα είναι επίσης, πιο ευάλωτοι σε ακραία καιρικά φαινόμενα (πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές κ.λπ.), και θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα ώστε να μην αποκοπούν από τις κρατικές, κοινωνικές και άλλες υπηρεσίες πρόνοιας, όχι μόνο κατά τη διάρκεια μιας φυσικής καταστροφής, αλλά σε συνεχή βάση», επισημαίνει στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Δρ. Δημογραφίας, Ερευνητής Β’ στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Παύλος Μπαλτάς.
Από την πλευρά της, η ψυχολόγος με ειδίκευση στην κλινική ψυχολογία, Μαρία Σιάμπου που δραστηριοποιείται στο χώρο της τρίτης ηλικίας στην εταιρεία Alzheimer Αθηνών, αναφέρει ότι οι φυσικές καταστροφές μπορούν να εντείνουν την κοινωνική απομόνωση καθώς και να οδηγήσουν σε μειωμένη προσβασιμότητα. « Η απομόνωση είναι κάτι που υπάρχει ήδη για την τρίτη ηλικία, ωστόσο δυστυχώς εντείνεται ακόμα περισσότερο στις φυσικές καταστροφές, επηρεάζοντας και την ψυχική τους υγεία», υπογραμμίζει.
Μετανάστευση και αύξηση της θνησιμότητας
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μπαλτάς η κλιματική αλλαγή η ίδια δημιουργεί στη δημογραφία, τη μετανάστευση και τη θνησιμότητα χωρίς ωστόσο , όπως προσθέτει, να υπάρχουν σχετικά με το θέμα ακόμα σαφείς ποσοτικοποιημένες εκτιμήσεις για την ένταση της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής στα δημογραφικά φαινόμενα. «Υπάρχει το κομμάτι της ερήμωσης των περιοχών, λόγω της κλιματικής αλλαγής και των καταστροφών από κάποια ακραία καιρικά φαινόμενα», επισημαίνει και τονίζει ότι λόγω αυτού θα δημιουργηθούν μεταναστευτικά ρεύματα, που δεν θα μετακινούνται λόγω πολέμων, συρράξεων ή κάποιας πολιτικής κατάστασης. Σύμφωνα με τον κ. Μπαλτά η αύξηση της γήρανσης, δημογραφική αλλαγή που συντελείται σε παγκόσμιο επίπεδο φέρει πολλαπλές επιπτώσεις, την ώρα που το 2050 στην Ελλάδα προβλέπεται ότι το 1/3 του πληθυσμού θα είναι άνω των 65 ετών. Ταυτόχρονα, η αύξηση της γήρανσης μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη θνησιμότητα του πληθυσμού αυτού λόγω των συχνότερων ακραίων καιρικών φαινομένων, κατάσταση που θα επιβαρύνει και το σύστημα υγείας. Παράλληλα ο κ. Μπαλτάς τονίζει ότι η ερήμωση κάποιων περιοχών δημιουργεί με τη σειρά της ερωτήματα στο κατά πόσο σε μελλοντικά ακραία καιρικά φαινόμενα μία κοινότητα, η οποία θα αποτελείται ως επί το πλείστον από ηλικιωμένους θα μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη αντιμετώπιση των φαινομένων. « Για παράδειγμα σε ένα χωριό που αποτελείται στο 60% από ανθρώπους άνω των 65 ετών, σε μία φυσική καταστροφή πώς αυτοί οι άνθρωποι θα μπορέσουν να μετακινηθούν, αν δεν υπάρχει μια ενεργή κοινότητα», επισημαίνει.
«Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι αυτός ο πληθυσμός να μην αποκοπεί με το κράτος πρόνοιας και να μπορούν να έχουν κάποια ουσιαστική βοήθεια. Να μην είναι απομονωμένοι ούτε από το σύστημα υγείας ούτε από κρατικές υπηρεσίες και να μην νιώσουν και αυτοί αποκομμένοι», σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μπαλτάς.
«Όταν αντικρίζει κανείς ένα μαύρο τοπίο αποθαρρύνεται»
Για την Βασιλική Παντελίδου η Κίρκη Έβρου ήταν κάτι παραπάνω από τόπο καταγωγής της μητέρας της. Πρόεδρος πλέον του πολιτιστικού Συλλόγου Κίρκης προσπαθεί να συμβάλει στην ανασυγκρότηση του άλλοτε καταπράσινου οικισμού του νοτίου Έβρου. Φυσιολατρικός προορισμός αποτελούσε για εκείνη «ένα διαμαντάκι», «ένα πανέμορφο χωριό μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο» που πλέον ωστόσο τα αρώματα της φύσης έχουν αντικατασταθεί από την αιθάλη που διαχέεται τις ημέρες με υγρασία και νοτιά.
«Ο κόσμος αποθαρρύνεται κι αν δεν βοηθήσεις με διάφορα μέτρα, με διάφορες πολιτικές, αυτές τις περιοχές οι οποίες έχουν χτυπηθεί και υπάρχει ήδη έντονα το δημογραφικό πρόβλημα δυστυχώς είναι μονόδρομος, στο να εξαφανιστούν ολόκληρες από το χάρτη.
Άρα, πρέπει να υπάρξει ενδυνάμωση και πληθυσμιακά, να υπάρχουν κάποια εργαλεία, να παρθούν κάποια μέτρα, έτσι ώστε να μην αποδυναμώνονται συνεχώς περιοχές, γιατί έχουμε ανάγκη, εκτός από τον αστικό ιστό και τους οικισμούς, για μια ποιότητα ζωής και μια υγιή διαβίωση. Η περίπτωση της Κίρκης είναι πολύ έντονη. Έχουμε 23 σπίτια καμένα ως αποτέλεσμα της μεγάλης φυσικής καταστροφής και άλλα κτίρια αποθήκες 35 συνολικά και έχουμε όλο το δάσος γύρω από την Κίρκη κατεστραμμένο καθώς και την οδό που συνδέει την Αλεξανδρούπολη με την Κίρκη. Αυτό που αντικρίζει κανείς είναι ένα μαύρο τοπίο. Πιστεύω, λοιπόν, ότι αποθαρρύνει αυτή η εικόνα φυσικά και τους νέους διότι τα τελευταία χρόνια είχαμε ένα ενδιαφέρον για τους ορεινούς οικισμούς και ιδιαίτερα για τον οικισμό της Κίρκης ως φυσιολατρικό προορισμό. Και εκεί που ήμασταν σε μια κατάσταση ανοδικής πορείας και εξέλιξης, τώρα είμαστε σε ένα πολύ δύσκολο σημείο μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας να υπάρχουμε στο χάρτη ή να μην υπάρχουμε διότι ο πληθυσμός που είναι εκεί, είναι υπερήλικες», αναφέρει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Παντελίδου. Προσθέτει ότι οι άνθρωποι που έχουν μείνει εκεί βιώνουν ένα πένθος. «Είναι ένα πένθος αυτό που ζούνε, ένα τραύμα για αυτούς» λέει και προσθέτει ότι ως πολιτιστικός σύλλογος προσπαθούν με συνεχείς δράσεις και θετικές εικόνες να γεμίσουν την καθημερινότητα του κόσμου.
Στον αντίποδα, αν και η καταστροφή από τις περσινές πυρκαγιές στον Έβρο έχει επηρεάσει την καθημερινότητα των κατοίκων του Άβαντα, όπως εξηγεί ο πρόεδρος της κοινότητας, Συμεών Χατζηπαύλου προσπαθούν να συνεχίσουν τη ζωή τους. «Στο χωριό μένουν 450-500 άτομα, φτιάχνουν τα παλιά τους σπίτια και έρχονται να μείνουν», αναφέρει.
« Ψυχική ανθεκτικότητα – Άγχος , θλίψη και φόβος σε πρώτο στάδιο»
Σύμφωνα με την ψυχολόγο Μαρία Σιάμπου, τα ερευνητικά δεδομένα ακόμη για τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών στην ψυχική υγεία των άνω των 65 ετών ανθρώπων είναι λίγα. Ωστόσο, από ψυχολογική άποψη φαίνεται ότι είναι καλύτερη εικόνα στην ψυχική υγεία των ηλικιωμένων σε σχέση πάντα με τις νεότερες ηλικίες.
«Αυτό που πάντα πιστεύουμε ο καθημερινός κόσμος και οι επιστήμονες σαν ερευνητικό ερώτημα, ότι η ηλικία αυξάνει την ευαλωτότητα ψυχικά φαίνεται ότι δεν ισχύει τόσο», επισημαίνει η κ. Σιάμπου τονίζοντας ότι οι εμπειρίες των τωρινών ηλικιωμένων τους έχουν χτίσει ένα περίβλημα κάτι το οποίο ονομάζεται ψυχική ανθεκτικότητα.
«Θα ανακινηθούν σίγουρα τα πρώτα συναισθήματα του άγχους, του στρες, της θλίψης, αλλά θα επανέλθουν πιο γρήγορα. Έχουν εμβολιαστεί με παρόμοια τραυματικά γεγονότα στο παρελθόν και έτσι αυξάνουν μια αντίσταση, αυτή την ανθεκτικότητα που είπαμε στο υποκείμενο άγχος που ζουν στο τώρα, μειώνοντας την επίδραση μιας μελλοντικής καταστροφής που θα έχουν στη ζωή τους», υπογραμμίζει η κ. Σιάμπου.
«Όλο αυτό που εννοείται το βιώνεις σε κλάσματα δευτερολέπτου, αλλά δεν είναι ότι ξεθυμαίνει και στα επόμενα λεπτά, θα κρατήσει μέρες, βδομάδες, γιατί δυστυχώς χάνουν πράγματα που είναι βασικά για το προς το ζην που δυστυχώς δεν υπάρχει το μαγικό ραβδάκι για να τα ξαναφτιάξει. Οπότε η παρατεταμένη βίωση του άγχους και του φόβου δημιουργούν το αίσθημα της ανησυχίας. Αυτή είναι η παρατεταμένη εξέλιξή τους», σημειώνει.
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
