Η προάσπιση της ελευθερίας του Τύπου ως δείκτης ποιότητας του δημοκρατικού πολιτεύματος, η ανεμπόδιστη και αντικειμενική ενημέρωση του κοινωνικού συνόλου και η ασφάλεια των δημοσιογράφων σε συνθήκες κοινωνικοοικονομικών και γεωπολιτικών κρίσεων, ήταν τα θέματα που απασχόλησαν το 17ο Δημοσιογραφικό Συνέδριο Σαμοθράκης, που ολοκλήρωσε τις εργασίες του με επιτυχία το Σάββατο 23 Οκτωβρίου 2022.
Ήταν το πρώτο συνέδριο μετά την 14ετή διακοπή του, αλλά και το 17ο από την πρώτη διοργάνωση – πάντα στο νησί της Σαμοθράκης. Υλοποιήθηκε με την υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης Επικοινωνίας και διοργανώθηκε από την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης σε συνεργασία με τις πέντε Ενώσεις Συντακτών στην Ελλάδα (ΕΣΗΕΑ, ΕΣΗΕΜ-Θ, ΕΣΗΕΠΗΝ, ΕΣΗΕΘΣΤΕΕ, ΕΣΠΗΤ) και την ΠΟΕΣΥ.
Το 17ο Δημοσιογραφικό Συνέδριο Σαμοθράκης τελούσε υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου.
Το συνέδριο χαιρέτησαν ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδας κ. Ιερώνυμος.
Οι εργασίες
Περισσότεροι από 70 δημοσιογράφοι και εκπρόσωποι δημοσιογραφικών Ενώσεων από την Ελλάδα και το εξωτερικό πλαισίωσαν με φυσική και ηλεκτρονική παρουσία τα πέντε πάνελ των ομιλητών σε μια συνεκτική, περιεκτική και πλουραλιστική συνεδριακή διαδικασία, που ξεπέρασε τις 10 συνεχόμενες ώρες, διατηρώντας ωστόσο ενεργό το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον μέχρι το τέλος. Ταυτόχρονα τις εργασίες του συνεδρίου μπορούσαν να παρακολουθήσουν ελεύθερα όσοι το επιθυμούσαν από την επίσημη ιστοσελίδα του συνεδρίου https://press-samothraki.gr/
Στο χαιρετισμό του κατά την έναρξη των εργασιών, ο Περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κ. Χρήστος Μέτιος υπογράμμισε ότι: «Στόχος μας είναι το Δημοσιογραφικό Συνέδριο Σαμοθράκης να γίνει και πάλι θεσμός και το νησί της Σαμοθράκης να καθιερωθεί ξανά ως τόπος συνάντησης, διαλόγου και ανταλλαγής γνώσης για τους ανθρώπους της δημοσιογραφίας, των Μέσων Ενημέρωσης, της έρευνας και της πολιτικής». Και υπογράμμισε τον συμβολισμό που έχει η επιλογή του τόπου καλωσορίζοντας τους παριστάμενους «σε έναν τόπο πολυπολιτισμικότητας και αποδοχής της διαφορετικότητας. Σε έναν τόπο όπου έχουμε δημιουργήσει ένα μοντέλο αρμονικής συνύπαρξης διαφορετικών θρησκειών μοναδικό στην Ευρώπη».
Στο χαιρετισμό του ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, Αντιπεριφερειάρχης Έβρου, Δημήτρης Πέτροβιτς ανέφερε μεταξύ άλλων: «Το Δημοσιογραφικό Συνέδριο της Σαμοθράκης, επί 16 χρόνια (1992-2008) αποτελούσε σημείο αναφοράς για τα τεκταινόμενα στο χώρο των λειτουργών των ΜΜΕ στη χώρα μας, προσεγγίζοντας και αναλύοντας καίρια και επίκαιρα ζητήματα του κλάδου. Τα 14 χρόνια που ανεστάλη η διοργάνωση και μεσολάβησαν, οι εξελίξεις ειδικά στο χώρο της τεχνολογίας για την άσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος, ήταν ραγδαίες και σημαντικές. Η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, σε συνεργασία με την ΠΟΕΣΥ και τις Ενώσεις Συντακτών, έκριναν ως επιτακτική την ανάγκη αναβίωσης του επιτυχημένου θεσμού με στόχο την περεταίρω ποιοτική αναβάθμισή του, ώστε ν’ αποτελεί γόνιμο βήμα διαλόγου και ζύμωσης ιδεών. Η Σαμοθράκη, το υπέροχο αυτό νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου και της Νίκης, δεκατέσσερα χρόνια μετά, υποδέχεται και πάλι τους δημοσιογράφους».
Ο Γενικός Γραμματέας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης Δημήτρης Γαλαμάτης μιλώντας στο συνέδριο:
• Υπογράμμισε ότι η Ελλάδα- χαιρέτισε την πρωτοβουλία European Media Freedom Act της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και συμμετέχει με τις υπηρεσίες της, ώστε η διαβούλευση για έναν Κανονισμό της Ε.Ε., να καταλήξει μέσα στο 2023 σε ένα διευρυμένο πλαίσιο, από το ιδιοκτησιακό καθεστώς ως και τους κανόνες λειτουργίας της ενημέρωσης στην Ε.Ε.
• Εκτίμησε ότι η κριτική που δέχεται η χώρα μας το τελευταίο διάστημα σε ζητήματα πλουραλισμού και ελευθερίας του Τύπου, «δεν αφορούν μόνο την κυβέρνηση, αλλά όλους στη χώρα συνολικά, τους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, τους δημοσιογράφους και όλους όσοι συμμετέχουν στη διαμόρφωση της ενημέρωσης στη χώρα».
• Σημείωσε ότι η Ελλάδα είναι «ίσως η μοναδική χώρα στην Ευρώπη» που προώθησε την υπογραφή σύμβασης των δημόσιων μέσων ενημέρωσης με τους δημοσιογράφους για την ενίσχυση –μεταξύ άλλων– της ασφάλειάς τους κατά την κάλυψη γεγονότων υψηλού κινδύνου.
• Απάντησε στην κριτική εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων καλώντας τους να «επικαιροποιήσουν» τα στοιχεία τους, για υποθέσεις κυρίως αστυνομικής βίας σε βάρος δημοσιογράφων καθώς «από το Σεπτέμβριο του 2021 ως τον Σεπτέμβριο του 2022 στην Ελλάδα έγιναν 5.121 διαδηλώσεις και υπήρξαν πέντε καταγγελίες αστυνομικής βίας, οι οποίες έχουν κατατεθεί και ερευνώνται. Και προέτρεψε τους ερευνητές να λάβουν υπόψη τους αυτόν τον αριθμό.
• Είπε ότι η Ελληνική Πολιτεία «υποστηρίζει οικονομικά και ηθικά» την προοπτική ίδρυσης, σε συνεργασία με το ΑΠΘ, διεθνούς κέντρου εκπαίδευσης δημοσιογράφων για θέματα ασφάλειας και προστασίας τους κατά την άσκηση της δραστηριότητάς τους σε επικίνδυνες περιοχές
• Αναφέρθηκε στην υπογραφή, την περασμένη άνοιξη, πράξης με τα συναρμόδια υπουργεία για εφαρμοσμένες πολιτικές στα θέματα αυτά, με κύρια την ασφάλεια και την προστασία των δημοσιογράφων.
• Σε ό,τι αφορά τις παρατηρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο «rule of low» για το μηχανισμό διαφάνειας του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και στα ΜΜΕ, υπογράμμισε ότι τον περασμένο Μάρτιο ξεκίνησαν οι δηλώσεις από πλευράς των ΜΜΕ για την αποσαφήνιση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, της ταυτότητας και της φυσιογνωμίας τους. Η ρύθμιση, που νομοθετικά θα προωθηθεί ως το Νοέμβριο -με μια παράταση για τον τοπικό τύπο- προβλέπει τη σύσταση δύο μητρώων, του έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου, ώστε με βάση συγκεκριμένα «σκληρά» κριτήρια, να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε προγράμματα χρηματοδότησης.
• Για τον περιφερειακό τύπο τόνισε ότι η κυβέρνηση με δύο ΚΥΑ έχει καλύψει τις ασφαλιστικές εισφορές του, ενώ σήμερα τρέχει η ΚΥΑ για τη στήριξη της κάλυψης του αυξημένου κόστους χαρτιού και της διακίνησης του. «Δε θα μείνει καμία εφημερίδα ακάλυπτη».
• Τέλος, ανέφερε για το δημοσιογραφικό συνέδριο της Σαμοθράκης: «Για μας είναι χρέος να στηρίζουμε τέτοιες πρωτοβουλίες και αναμένουμε ενδιαφέρον τα αποτελέσματα του».
Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα – Προτάσεις
Το 17ο Δημοσιογραφικό συνέδριο της Σαμοθράκης αναβίωσε ανανεωμένο έναν θεσμό για τον ελληνικό δημοσιογραφικό κόσμο, και εμπλουτίστηκε με τη διεθνή εμπειρία με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων και άλλων ευρωπαϊκών οργανισμών.
Το σύνολο των εργασιών και φωτογραφίες είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα της διοργάνωσης press-samothraki.gr
Συμπεράσματα
Στα συμπεράσματα των εργασιών περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων:
• Η ασφάλεια των δημοσιογράφων δεν πρέπει να περιορίζεται στην κάλυψη πολεμικών συγκρούσεων, διαδηλώσεων, επεισοδίων.
• Οι επιθετικές πρακτικές (βιομηχανία αγωγών -SLAPPS) με σκοπό την αποθάρρυνση της ανεξάρτητης έρευνας σε ειρηνικές περιόδους, χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής και έμπρακτης υποστήριξης τόσο με τον εκσυγχρονισμό του σχετικού νομικού πλαισίου όσο και με την ηθική συμπαράσταση προς τα θύματα εκφοβισμού, από όλους τους εμπλεκόμενους με θέση ευθύνης στη διαδικασία της ενημέρωσης.
• Η εκπαίδευση των δημοσιογράφων στην αναγνώριση και την αντιμετώπιση εξοντωτικών αγωγών είναι σημαντικό μέσο για να αντιμετωπιστεί συνολικά το φαινόμενο. Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να αξιοποιηθούν σχήματα και πρακτικές που αναπτύσσονται εκτός Ελλάδος και να αναπτυχθούν ανάλογες δομές εντός Ελλάδας.
• Σταθερή προϋπόθεση είναι η πολιτική βούληση, προς την οποία πρέπει να υπάρχει σταθερή πίεση αλλά και συντονισμός των δημοσιογραφικών οργανώσεων, των κρατικών αρχών και των πολιτικών κομμάτων.
• Η αναζήτηση λύσεων δεν πρέπει γίνεται σε πλαίσιο πολιτικής πόλωσης γιατί το μόνο θύμα υπό αυτές τις συνθήκες είναι η ίδια η ελευθερία της ενημέρωσης.
• Η πολιτική εξάρτηση είναι εξίσου απειλητική με την εμπορική εξάρτηση για την ανεξαρτησία του Τύπου.
• Οι οικονομικές συνθήκες επηρεάζουν καθοριστικά την Ελευθερία του Τύπου και η συζήτηση γύρω από την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων οφείλει να λαμβάνει υπόψιν το γεγονός ότι δεν υπάρχει ανεξάρτητη δημοσιογραφία χωρίς οικονομική ευρωστία των ΜΜΕ.
• Η δημοσιογραφία αλλάζει. Τα νέα μέσα επιβάλλουν περαιτέρω εξειδίκευση, περισσότερες δεξιότητες και νέα μοντέλα χρηματοδότησης. Το κοινό πρέπει να εξοικειωθεί με την ιδέα αυτή, μέσω πρωτοβουλιών εξοικείωσης με τα νέα μέσα (media literacy), ώστε να αναγνωρίζει και να υποστηρίζει την αδέσμευτη ενημέρωση.
• Η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων αγγίζει πολλά σημαντικά σημεία, όπως η ιδιοκτησιακή διαφάνεια, η λειτουργία ανεξάρτητων αρχών, η εσωτερική ελευθερία στα ΜΜΕ.
• Οι πολιτικές πρωτοβουλίες υπέρ της ασφάλειας των δημοσιογράφων, όπως η πρόσφατη δημιουργία task force για την ασφάλεια των δημοσιογράφων είναι ευπρόσδεκτες. Οι Ενώσεις Συντακτών ενθαρρύνουν κάθε ανάλογη πρωτοβουλία, χωρίς να θεωρούν ότι εξαντλείται σε αυτές το περιθώριο των πολιτικών παρεμβάσεων για τη διασφάλιση των συνθηκών ελεύθερης άσκησης του δημοσιογραφικού έργου.
• Οι νομοθετικές πρωτοβουλίες έχουν μειωμένη σημασία αν δεν υπάρχει διαρκής μέριμνα για εφαρμογή τους και πάντως δεν είναι ο μόνος και αποκλειστικός τρόπος ρύθμισης του τοπίου της Ενημέρωσης
Περί δεοντολογίας
Μεταξύ των ομιλητών στα πάνελ του συνεδρίου συμμετείχαν με την ιδιότητα τους ως δημοσιογράφοι και διασταύρωσαν τις απόψεις τους, οι πολιτικοί κα Σοφία Βούλτεψη, Υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου (μέλος της ΕΣΗΕΑ) και η κα Δώρα Αυγέρη, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ (μέλος της ΕΣΗΕΜ-Θ) .
Η κα Βούλτεψη υπογράμμισε ότι ο δημοσιογράφος είναι επιφορτισμένος με αυξημένες ευθύνες απέναντι στην κοινωνία και πρέπει να τηρεί τους κανόνες δεοντολογίας. Η ελευθερία του Τύπου, είπε, απειλείται επίσης «από αυτούς που καταγγέλλουν, ανάλογα με το ποιος βρίσκεται στην κυβέρνηση» και «από αυτούς που μεταφέρουν προπαγάνδα και fake news». Επεσήμανε δε με εύλογη απορία πώς προέκυψε η κατάταξη της Ελλάδας στην 108η θέση της λίστας «Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα» και κάτω από χώρες που υπέφεραν από δικτατορίες, όπως η Μπουργκίνα Φάσο, αλλά και από τα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου». Και αντέκρουσε την κριτική για καταστολή της ελευθερίας του Τύπου σε μια δημοκρατική χώρα όπως είναι η Ελλάδα ως προσβλητική και βλαπτική «για τους χιλιάδες δημοσιογράφους της χώρας που εάν ένοιωθαν ότι χειραγωγούνται, ή φιμώνονται, όπως καταγγέλλεται από κάποιους, θα προχωρούσαν οι ίδιοι σε καταγγελίες και οι ενώσεις τους».
