Πρόσφατη επιστημονική δημοσίευση τεκμηριώνει την εξαφάνιση της Λεπτομύτας, ενός μεταναστευτικού παρυδάτιου πουλιού, που διαχείμαζε στη Μεσόγειο και αναπαραγόταν στη δυτική Σιβηρία.
Ο Κόκκινος Κατάλογος της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης IUCN περιλαμβάνει 164 είδη πουλιών που θεωρούνται εξαφανισμένα από το έτος 1500, από συνολικά περισσότερα από 11.000 είδη των οποίων η κατάσταση διατήρησής τους έχει αξιολογηθεί από τη BirdLife International, που είναι αρμόδια για την κατάρτιση του παγκόσμιου Κόκκινου Καταλόγου των Απειλούμενων Πουλιών. Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνεται το Μεταναστευτικό Περιστέρι, το Ντόντο, το Βουτηχτάρι της Ατιτλάν, η Μεγάλη Άλκα, τα Μόα, κ.ά. Η Λεπτομύτα αποτελεί την πρώτη γνωστή παγκοσμίως εξαφάνιση είδους πουλιού από την ηπειρωτική Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Δυτική Ασία.
Η Λεπτομύτα αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά απειλούμενα με εξαφάνιση είδη με τα οποία έχει ασχοληθεί η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία. Η Ελλάδα έχει αποδειχθεί ότι ήταν περιοχή παγκοσμίου σημασίας για το είδος: από την πρώτη καταγραφή (Κέρκυρα, 1857) έχουν καταγραφεί συνολικά 104 παρατηρήσεις, στην πλειονότητά τους κατά τη μετανάστευση και κυρίως στο Δέλτα Έβρου, το Πόρτο Λάγος και το Δέλτα Αξιού.
Η τελευταία επιβεβαιωμένη (φωτογραφικά) παρατήρηση Λεπτομύτας είναι στο Βόρειο Μαρόκο το 1995. Κατά τη δεκαετία του ’90 υπήρχαν διάφορες παρατηρήσεις του είδους και στην Ελλάδα, χωρίς ωστόσο να είναι πλήρως επιβεβαιωμένες. Μία Λεπτομύτα που παρατηρήθηκε στο Μεσολόγγι στις 3 Μαΐου 1999 (από τον J. Y. Guillosson) αποτελεί την τελευταία καταγραφή του είδους στην Ελλάδα, ενώ κατά τις τελευταίες σχεδόν δύο δεκαετίες δεν έχουν καταγραφεί πουθενά Λεπτομύτες στη Δυτική Παλαιαρκτική.
Τα αίτια της κατάρρευσης του πληθυσμού της Λεπτομύτας μπορεί να μην γίνουν ποτέ πλήρως κατανοητά, αλλά οι πιθανές πιέσεις περιλαμβάνουν την εκτεταμένη αποξήρανση των υγροτοπικών περιοχών αναπαραγωγής της για γεωργική χρήση, την απώλεια των παράκτιων υγροτόπων που χρησιμοποιούσε για τροφοληψία, και, τελευταία, το κυνήγι ενός ήδη μειωμένου, κατακερματισμένου και φθίνοντος πληθυσμού. Επιπτώσεις στον πληθυσμό του είδους θα μπορούσαν επίσης να είχαν η ρύπανση, οι ασθένειες, η θήρευση και η κλιματική αλλαγή, αλλά η κλίμακα αυτών των επιπτώσεων παραμένει άγνωστη.
Ο Alex Berryman, Υπεύθυνος για τον Κόκκινο Κατάλογο της BirdLife International και συν-συγγραφέας της επιστημονικής δημοσίευσης, δήλωσε: «Η καταστροφική απώλεια της Λεπτομύτας στέλνει μια προειδοποίηση ότι κανένα πουλί δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλές από την απειλή της εξαφάνισης. Περισσότερα από 150 είδη πουλιών έχουν εξαφανιστεί παγκοσμίως από το 1500. Τα ξενικά-εισβλητικά είδη ήταν συχνά ο ένοχος, με το 90% των εξαφανίσεων πουλιών να αποτελούν είδη νησιωτικών περιοχών. Ωστόσο, ενώ η εξαφάνιση των νησιωτικών ειδών δείχνει ίσως να επιβραδύνεται, ο ρυθμός εξαφάνισης των ηπειρωτικών ειδών αυξάνεται. Αυτό είναι αποτέλεσμα της καταστροφής και της υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων τους, της υπερεκμετάλλευσης και άλλων απειλών. Χρειάζονται επείγουσες δράσεις διατήρησης για τη διάσωση των άγριων πουλιών -χωρίς αυτές πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για ένα πολύ μεγαλύτερο κύμα εξαφανίσεων που θα κατακλύσει τις ηπείρους».
Το χρονικό αναζήτησης του σπανιότερου τουρλιού στον κόσμο
Οι πρώτες συντονισμένες προσπάθειες καταγραφής και μελέτης της Λεπτομύτας στην Ελλάδα ξεκίνησαν από την ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ στο Δέλτα του Έβρου τα έτη 1987-1988 στο πλαίσιο ειδικού Προγράμματος (με είδος-στόχο και τη Νανόχηνα) που χρηματοδότησε η RSPB / BirdLife Μεγάλης Βρετανίας.
Οι έρευνες συνεχίστηκαν με τη βοήθεια της BirdLife International, ενώ ακολούθησε η παρέμβαση της ΕΕ που χρηματοδότησε περαιτέρω καταγραφές στο πλαίσιο του Προγράμματος EU / ACNAT (1993-1994), τώρα πλέον με την ενεργό συμμετοχή του Βασιλικού Ινστιτούτου Φυσικών Επιστημών του Βελγίου ( IRSNB).
Το ουσιαστικότερο βήμα για την προστασία του είδους ήταν το διεθνές Πρόγραμμα LIFE για τη Λεπτομύτα (LIFE95 ΝΑΤ/GR/001111) που διήρκεσε τέσσερα χρόνια (1/10/1995 – 30/6/1999) και οδήγησε –με επιτυχία– σε σαφή μέτρα προστασίας του είδους και ολοκληρωμένης διαχείρισης των βιοτόπων του στη χώρα μας και όχι μόνο. Παρότι η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ δεν συμμετείχε επισήμως στο εν λόγω πρόγραμμα, ως εταίρος, μέσω του δικτύου των παρατηρητών της συνέβαλε σημαντικά στην υλοποίησή του. Λίγα χρόνια αργότερα (2009), η Επιστημονική Επιτροπή της ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ σε συνεργασία με την Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων (ΕΑΟΠ) συγκρότησε ειδική Εθελοντική Ομάδα Εργασίας για τη Λεπτομύτα που προχώρησε σε νέα επεξεργασία της υπάρχουσας βάσης δεδομένων για το είδος και δημιούργησε στοχευμένο υλικό ενημέρωσης. Ενδεικτικά, το πρώτο τρίμηνο του προγράμματος συνολικά 24 παρατηρητές πουλιών πραγματοποίησαν 51 εξορμήσεις «χτενίζοντας» 22 υγρότοπους και παρότι δεν καταγράφηκε καμία Λεπτομύτα, συλλέχθηκαν πολύτιμα δεδομένα για άλλα παρυδάτια και τα ενδιαιτήματά τους.
Πηγή: ornithologiki.gr
