Πέρα από την ανυπέρβλητου κάλλους φυσική ομορφιά, η Δαδιά αποτελεί μοναδικό κομμάτι του Δήμου Σουφλίου και λόγω των ιδιαίτερων εθίμων που λαμβάνουν χώρα στον οικισμό, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, τα οποία αναδεικνύουν την ενότητα, την αγάπη και την πίστη των κατοίκων του χωριού στις παραδόσεις.
Ξεκινώντας από το έθιμο του Άη Γιάννη του καλοκαιρινού και το κουρμπάνι του Αγίου Αθανασίου, δεν μπορεί παρά να γίνει ξεχωριστή μνεία στην τελετουργία της ημέρας των Φώτων.
Περιγραφή του εθίμου των Φώτων στη Δαδιά:
“Μεγάλη γιορτή και Θεότρομη τα Φώτα, γιατί τότε αγιάζονται τα νερά και φεύγουν τα δαιμονικά (τα κακά…). Κατά το δωδεκαήμερο οι κάτοικοι πίστευαν ότι κατεβαίνουν στη γη τα καρκαντζάλια και γυρνούν στους δρόμους. Τις βραδιές αυτές γυρνούσαν νωρίς στο σπίτι γιατί φοβόταν μην τα συναντήσουν και τους μουρνταρέψουν. Δεν έπλεναν μέχρι να αγιαστούν τα νερά ούτε λούζονταν. Δεν τυλιγαδιάζουν, μόνο γνέθουν. Κάθε βράδυ θυμιάτιζαν το σπίτι.
Η γιορτή των Φώτων στη Δαδιά είναι από τις μεγαλύτερες γιορτές του χρόνου. Την προηγούμενη ημέρα της γιορτής, οι κάτοικοι του χωριού φέρνουν με τα πόδια από το Μοναστήρι της Δαδιάς την εικόνα της Παναγίας βρέξει χιονίσει, και τη μεταφέρουν στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Στην ίδια εκκλησία θα μεταφερθούν και τα εικονίσματα όλων των εκκλησιών και παρεκκλησιών, του Αγίου Αθανασίου, του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου, του Προφήτη Ηλία, της Αγίας Παρασκευής. Οι ηλικιωμένες γυναίκες κρατούν συντροφιά στην εικόνα της Παναγίας όλη τη νύχτα, δηλαδή «ξημερώνουν την Παναγία», τραγουδώντας τραγούδια της μέρας τούτης.
Την ημέρα των Θεοφανείων κατά τη διάρκεια της Λειτουργίας τα παλικάρια πηγαίνουν μπροστά στο Άγιο Βήμα για να τους δώσει ο παπάς όλα τα εικονίσματα της εκκλησίας. Πρώτα βγαίνει ο σταυρός. Ο Σταυρός γυρίζει κάθε χρόνο από γειτονιά σε γειτονιά πάντα δεξιόστροφα χωρίς να γυρίζει ποτέ πίσω, ακολουθεί η εικόνα της Παναγίας από το μοναστήρι της Δαδιάς και έπειτα τα υπόλοιπα εικονίσματα. Όλα τα παλικάρια, βγαίνουν στο προαύλιο της εκκλησίας κρατώντας ο καθένας από ένα εικόνισμα, μαζί με τον παπά και σχηματίζουν ένα ημικύκλιο.
Αφού γίνει ο αγιασμός των υδάτων και τους φωτίσει ο παπάς σηκώνουν τις εικόνες ψηλά και φωνάζουν ‘’Ντράγκα ντράγκα κυρ’ ελέησον ‘’ αρχίζουν να βγαίνουν από το προαύλιο της εκκλησίας και ο κόσμος τους ακολουθεί. Κυκλώνουν όλο το χωριό τρέχοντας, περνώντας από όλα τα μικρά εκκλησάκια του χωριού και φωνάζοντας, πιστεύοντας ότι έτσι θα διώξουν τα κακά πνεύματα και τα καρκαντζάλια. Στα σοκάκια του χωριού οι νοικοκυρές βγάζουν φτυάρια με κάρβουνα και θυμίαμα για να εξαγνίσουν τον τόπο κι όλο το χωριό μοσχομυρίζει.
Αφού κάνουν οι άνδρες ένα κύκλο…Βγαίνουν οι γυναίκες με κάρβουνα και θυμίαμα, Δωρίζουν στο Σταυρό πετσέτες και τσεβρέδες.
Οι κάτοικοι μαζεύουν τις αγελάδες τους σ’ ένα σημείο του χωριού και τα εικονίσματα περνούν μπροστά από τα ζώα για να τα ευλογήσουν.
‘’ Στάσου μπάντη μ’ έχασα του τσαρουχάκι μ …..ακουγόταν από τα μικρά παιδιά που στην προσπάθειά τους να προλάβουν τα εικονίσματα έχαναν τα τσαρούχια τους, πολλές φορές και μέσα στο χιόνι.’’
Αφού γυρίσουν τρείς φορές γύρω από την εκκλησία βάζουν τα εικονίσματα μέσα. Έξω στο νάρθηκα η οικογένεια του παλικαριού που είχε τον σταυρό τον προηγούμενο χρόνο μοιράζει κόλυβα για το σταυρό, κονιάκ και ζαχαρούδες. Μαζεύονται όλοι εκεί και με τους μεγαλύτερους άντρες του χωριού αρχίζουν να πίνουν και να τραγουδούν τα κάλαντα των φώτων. Πρώτα οι άντρες και μετά οι γυναίκες πιάνονται στο χορό τραγουδώντας στο προαύλιο της εκκλησίας.
Αφού τελειώσει ο χορός το μεσημέρι γυρίζουν στα σπίτια τους όπου όλη η οικογένεια μαζί τρώει Θεοφανόπιτα (τυρόπιτα στα κάρβουνα) και μπάμπου. Μετά από το γεύμα χτυπάει η καμπάνα και γίνεται η επιστροφή της εικόνας της Παναγίας στο Μοναστήρι της Δαδιάς. Εκεί γυρνούν το μοναστήρι τρείς φορές φωνάζοντας Ντράγκα ντράγκα Κυρ ελέησον και στη συνέχεια χορεύουν και τραγουδούν πάλι τα κάλαντα των Φώτων. Το απόγευμα έπαιρναν τις γκάϊντες και γυρνούσαν ένα ένα τα σπίτια που είχαν Γιάννηδες κάνοντας νυχτέρια και γλέντια μέχρι το πρωϊ.”
Κείμενο περιγραφής εθίμου: κ. Γιάννα Π. Αραμπατζή
