Πιστός στο «ραντεβού» του με τη φωνή του μεγάλου Πόντιου λαογράφου Στάθη Ευσταθιάδη, αλλά και με όσα εκείνος παρουσίαζε κάθε Τρίτη στις 4:00 το μεσημέρι μέσα από τη ραδιοφωνική εκπομπή του «Φάρου» των Ποντίων, ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ο παππούς από το Καρς του αναπληρωτή καθηγητή σήμερα και προέδρου του Τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Ηλία Πετρόπουλου.
Ο μικρός Ηλίας δεν ήταν τότε ούτε πέντε ετών, αλλά άκουγε με δέος την εκπομπή, χωρίς να κάνει την παραμικρή φασαρία. Όπως εξομολογείται στο pontosnews, εκείνες τις στιγμές ένιωθε σαν να βρισκόταν σε μία εκκλησία και να συμμετείχε σε Θεία Λειτουργία.
Η συγκεκριμένη εκπομπή ήταν η αιτία για να μαγευτεί από την απαράμιλλη φωνή του πατριάρχη της ποντιακής μουσικής Χρύσανθου Θεοδωρίδη, που ονομάζει «δεύτερο πατέρα» του καθώς είχε την τιμή να συνεργαστεί μαζί του μουσικά για αρκετά χρόνια.
Από εκείνη την εποχή, άλλωστε, μπήκαν και οι βάσεις, ώστε ο 50χρονος σήμερα Ηλίας Πετρόπουλος να υπηρετήσει από διάφορες πλευρές τον ποντιακό ελληνισμό. Να κάνει γνωστές την ιστορία και την παράδοσή του, να αναδείξει τις αξίες του, αλλά και να «πολεμήσει» μέχρι εσχάτων για να διατηρηθεί ζωντανή η κυριότερη έκφραση του πλουσιότατου πολιτισμού του, η διάλεκτός του, αλλά και ιδιώματα που σήμερα γνωρίζουν πολύ λίγοι.
Αναμφισβήτητα, η μεγαλύτερη συμβολή του στον ποντιακό ελληνισμό είναι η διδασκαλία της ποντιακής διαλέκτου μετά από δικές του ενέργειες στο τμήμα στο οποίο προΐσταται, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Η ιδιαίτερη σχέση με τον Χρύσανθο
Από την Κρηνίτα της περιοχής του Όφεως κατάγεται η οικογένεια του πατέρα του, ενώ οι παλαιότερες ρίζες της μητέρας του βρίσκονται στην Θεοδοσιούπολη· όμως η οικογένειά της πολύ πριν από τον ξεριζωμό μετοίκησε στο Καρς. Όταν οι τελευταίοι έφτασαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα –και αφού πέρασαν τη βάσανο των απολυμαντηρίων της Καλαμαριάς–, εγκαταστάθηκαν στην Αλεξανδρούπολη, όπου το 1971 γεννήθηκε ο Ηλίας Πετρόπουλος.
Αμιγώς ποντιακής καταγωγής, δεν ήταν δυνατό να μη γραφεί από μικρός –από τα 10 του χρόνια–, στον ποντιακό Μορφωτικό Σύλλογο Αλεξανδρούπολης «Αλέξιος Κομνηνός». Εκεί ερωτεύτηκε τον κεμεντζέ, ο οποίος αποτελούσε έναν πιστό του φίλο για μεγάλο διάστημα της ζωής του. Έφτασε, μάλιστα, να αποτελεί το λυράρη του χορευτικού του συλλόγου.
«Ήμουν ερασιτέχνης, αλλά όλοι έλεγαν ότι έπαιζα καλά. Έπαιζα, βέβαια, σε πανηγύρια και σε γάμους, αλλά εγώ ήμουν περισσότερο άνθρωπος του μουχαπετιού», λέει στο pontosnews.
Το 1996, μαθαίνοντας για τον νεαρό λυράρη, ο Χρύσανθος βρέθηκε στην Αλεξανδρούπολη με σκοπό να τον γνωρίσει. Τον άκουσε και από τότε τον επέλεξε να παίζουν μαζί. Φυσικά, από πολύ μικρή ηλικία ο Ηλίας Πετρόπουλος είχε φροντίσει να αγοράσει CD του Χρύσανθου, η φωνή του οποίου τον συγκίνησε από την πρώτη στιγμή που την άκουσε.
«Τον άκουγα να τραγουδάει και ένιωθα τα μάτια μου να είναι βουρκωμένα. Το ίδιο συνέβαινε για πολλά χρόνια, ακόμα και όταν συνεργαζόμασταν. Κάθε φορά, πριν ξεκινήσουμε να παίξουμε κάτι, και να τραγουδήσει, για είκοσι λεπτά ήμουν βουρκωμένος.
»Μεγάλωσα με την… αναπνοή του Χρύσανθου και τον ένιωθα σα δεύτερο πατέρα μου. Ό,τι κι αν μου έλεγε ήταν νόμος. Μου έλεγε πολύ συχνά: “Παίζεις πολύ ωραία, αλλά να προσέχεις τις σπουδές σου”. Αν δε μου το έλεγε μπορεί και να τις σταματούσα.
»Κατά ένα μεγάλο βαθμό το ότι σπούδασα και σήμερα είμαι καθηγητής στο πανεπιστήμιο το οφείλω στον θείο τον Χρύσανθο», αναφέρει με συγκίνηση.
Το 2004 σχεδίαζαν να βγάλουν ένα CD αλλά δυστυχώς η μοίρα είχε άλλα σχέδια. Η εκδημία του πατριάρχη της ποντιακής μουσικής τον Μάρτιο του 2005 άφησε την προσπάθεια στη μέση.
Τότε ήταν που ο Ηλίας Πετρόπουλος ουσιαστικά σταμάτησε να παίζει λύρα. Αρκετά χρόνια μετά, το 2012, ο πολύ γνωστός Πόντιος καλλιτέχνης Αλέξης Παρχαρίδης έκανε μια προσπάθεια να τον βγάλει από την… αδράνεια και να τον επαναφέρει στην ποντιακή μουσική σκηνή. Ωστόσο η προσπάθεια δεν τελεσφόρησε.
Η υποτροφία και η αγάπη των Ποντίων της Ρωσίας
Η σχέση του με τον Χρύσανθο βοήθησε τον Ηλία Πετρόπουλο ώστε να γνωριστεί με μεγάλες μορφές του Κέντρου Ποντιακών Μελετών, όπως τον Κωνσταντίνο Φωτιάδη και τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη. Έτσι, αν και είχε περάσει στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, πήρε υποτροφία από το Κέντρο Ποντιακών Μελετών και βρέθηκε σε πανεπιστήμιο της Μόσχας.
Εκεί πήρε το πτυχίο του πάνω στην αρχαία ιστορίας της Μαύρης Θάλασσας, έκανε μεταπτυχιακό και διδακτορικό.
«Έτυχα πάνω στην Περεστρόικα και τα χρόνια στη Μόσχα ήταν δύσκολα. Όμως, είχα την τύχη να με αγαπήσουν πολύ οι Πόντοι της ρωσικής πρωτεύουσας. Απέκτησα μία εξαιρετική σχέση με τον πολύ γνωστό καθηγητή Βίκτωρα Σαρηγιαννίδη, αλλά και με τον ζωγράφο Νίκο Μαστερόπουλο, ο οποίος ήταν πολύ μεγάλο όνομα στο χώρο του και προσπαθούσε να επαναφέρει στη ζωγραφική τη βυζαντινή τέχνη του σμάλτου.
»Μόλις οι Έλληνες της Μόσχας έμαθαν ότι πήγα από την Ελλάδα και ότι έπαιζα λύρα ενθουσιάστηκαν. Με πήγαν στο σύλλογό τους, την “Αργώ”, και εκεί τους μάθαινα λύρα και ποντιακή μουσική. Μετά πήγα και σε άλλες ρωσικές πόλεις όπου κατοικούσαν Έλληνες Πόντιοι.
»Πολύ καλές σχέσεις απέκτησα με τους Πόντιους του Βορείου Καυκάσου, τις οποίες διατηρώ ακόμα και σήμερα. Όπου κι αν πήγαινα, τους μάθαινα χορό, λύρα και μουσική», τονίζει ο Ηλίας Πετρόπουλος.
Στη Μόσχα έμεινε για δέκα χρόνια και το 1999 επέστρεψε στην Ελλάδα.
Είκοσι χρόνια στο πανεπιστήμιο
Το τμήμα του Δημοκριτείου στο οποίο είναι επικεφαλής σήμερα ο Ηλίας Πετρόπουλος ιδρύθηκε το 2000. Το πανεπιστήμιο έψαχνε επιστήμονα που να έχει ειδικευθεί πάνω στην ιστορία και τα θέματα των περιοχών της Μαύρης Θάλασσας κι έτσι εκείνος δεν έχασε την ευκαιρία. Τον Μάρτιο του 2001, και ενώ υπηρετούσε ακόμα στο στρατό, άρχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του αμισθί· τον Οκτώβριο του ίδιου έτους υπέγραψε σύμβαση.
Τρία χρόνια αργότερα έγινε λέκτορας στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών.
«Ειδικότητά μου είναι η αρχαία ιστορία των Ελλήνων της Μαύρης Θάλασσας. Βέβαια, ασχολούμαι και με ό,τι προϋπήρχε των Ελλήνων στην περιοχή. Από τη 2η χιλιετία π.Χ. υπήρχαν οι Χετταίοι, οι Λουβαίοι και οι Χουρρίτες. Όλων αυτών των λαών γνωρίζω τη γλώσσα και τη σφηνοειδή γραφή τους», εξηγεί.
Κατά τον ίδιο, όλοι αυτοί οι λαοί επηρέασαν και την εποχή του Ομήρου. Έτσι, ο Ηλίας Πετρόπουλος συνέγραψε το 2018 το βιβλίο Όμηρος και Ανατολή στο σταυροδρόμι του Αιγαίου.
Αρκετά χρόνια νωρίτερα, το 2005, έγραψε και επιμελήθηκε στην αγγλική γλώσσα τη μονογραφία Ο ελληνικός αποικισμός του Εύξεινου Πόντου. Πρόκειται για ένα πεντάτομο έργο, 800 σελίδων ο καθένας. Οι τέσσερις τόμοι είναι αφιερωμένοι στις αρχαίες ελληνικές αποικίες και ο τελευταίος στα αρχαία λατρευτικά μνημεία.
Τον ερχόμενο Ιούλιο θα είναι έτοιμο να εκδοθεί ένα βιβλίο του για το πώς αντιμετώπιζαν στην αρχαιότητα τις λοιμικές ασθένειες, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι κορονοϊοί. Όπως λέει, ο τρόπος αντιμετώπισής τους είναι φανερός και μέσα από την Ιλιάδα.
Διδασκαλία ποντιακής διαλέκτου
Από το ακαδημαϊκό έτος 2018-2019, μετά από ενέργειες του Ηλία Πετρόπουλου και με ομόφωνη απόφαση των διδασκόντων, εντάχθηκε ως μάθημα στο τμήμα του η ποντιακή διάλεκτος. Διδάσκεται σε δύο μαθήματα ελεύθερης επιλογής σε όσους φοιτούν στο δεύτερο έτος.
Τη διδασκαλία έχουν αναλάβει ο Ηλίας Πετρόπουλος και η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ Ιωάννα Σιταρίδου. Συνεργάτιδες είναι οι πιστοποιημένες από το υπουργείο Παιδείας καθηγήτριες ποντιακής διαλέκτου Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου και Παναγιώτα Ιωακειμίδου.
«Είναι η πρώτη φορά που διδάσκεται επίσημα μία ελληνική διάλεκτος σε κάποιο πανεπιστήμιο. Στην αρχή αντιμετωπίστηκα με επιφύλαξη, αλλά στη συνέχεια… ζήλεψαν κι άλλοι. Περίπου 1,5 χρόνο μετά από εμάς άρχισε να διδάσκεται επίσημα και η κρητική διάλεκτος στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης.
»Εγώ τους έδωσα τη μεθοδολογία. Μου ζήτησαν τη βοήθειά μου και τους την έδωσα.
»Ελπίζω να κάνουν κάτι αντίστοιχο κι άλλα πανεπιστήμια, διότι οι διάλεκτοι είναι σημαντικό μέρος του γλωσσικού πλούτου της Ελλάδας. Εμείς θα συνεχίσουμε την επιστημονική μελέτης της ποντιακής διαλέκτου, θα συνεχίσουμε να κατανοούμε την αξία της και να καταγράφουμε τα πάρα πολλά ιδιώματά της, που σήμερα μιλούνται από πολύ λίγους», τονίζει ο Ηλίας Πετρόπουλος.
Ακόμα, όπως αναφέρει στο pontosnews, φέτος είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των φοιτητών που επέλεξαν το μάθημα της διδασκαλίας ποντιακής διαλέκτου. Ο αριθμός τους φτάνει τους 48 και μάλιστα οι περισσότεροι είναι μη ποντιακής καταγωγής. «Το γεγονός αυτό αποτελεί μία μεγάλη μας επιτυχία. Ανοίγουμε νέους ορίζοντες ερευνητικής δράσης στους φοιτητές μας», υπογραμμίζει.
Επιπλέον, έχει δημιουργηθεί και Εργαστήρι Μελέτης, Καταγραφής και Διάσωσης Ποντιακής Διαλέκτου, στο οποίο ο Ηλίας Πετρόπουλος είναι διευθυντής. Να σημειωθεί ακόμα ότι ο ίδιος σήμερα αποτελεί και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, η οποία στεγάζεται στη Νέα Σμύρνη.
Πηγή: pontosnews.gr
