Η παχυσαρκία, η αυξημένη δηλαδή συσσώρευση σωματικού λίπους, είναι μια αναγνωρισμένη νόσος εδώ και πολλές δεκαετίες και πλέον αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χρόνια προβλήματα υγείας παγκοσμίως.
Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα περισσότεροι από τους μισούς ενήλικες στην Ελλάδα είναι παχύσαρκοι ή υπέρβαροι, ενώ σύμφωνα με δεδομένα του ΠΟΥ από το 2019, το 37,9% των Ελλήνων ενηλίκων είναι υπέρβαροι και το 24,9% είναι παχύσαρκοι.
Σε συνέντευξή του, στο FOCUS STON EVRO, ο Πασχάλης Στειρόπουλος, Καθηγητής Πνευμονολογίας του ΔΠΘ και Διευθυντής της Πνευμονολογικής Κλινικής του Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης παρουσιάζει τις επιπλοκές της νόσου στο αναπνευστικό σύστημα.
«Η παχυσαρκία έχει σημαντικές αρνητικές επιδράσεις, όπως οι καρδιαγγειακές και μεταβολικές, για παράδειγμα η καρδιακή ανεπάρκεια, η στεφανιαία νόσος και ο σακχαρώδης διαβήτης, που είναι οι πιο γνωστές. Μια άλλη αρνητική επίδραση που δεν είναι τόσο γνωστή είναι οι επιπλοκές που προκαλεί στο αναπνευστικό σύστημα.» μας λέει ο κ. Πασχάλης Στειρόπουλος.
«Η μηχανική επιβάρυνση που προκαλείται από την παχυσαρκία στο αναπνευστικό σύστημα, η μειωμένη απόδοση και ισχύς των αναπνευστικών μυών συχνά υποεκτιμώνται. Η παχυσαρκία αποτελεί επίσης τον πιο σημαντικό παράγοντα κινδύνου για το σύνδρομο απνοιών ύπνου. Σχεδόν το 50% των σοβαρού βαθμού παχύσαρκων πάσχει από το σύνδρομο απνοιών ύπνου, ενώ αντίστροφα, περίπου τα 2/3 των ασθενών στους οποίους διαπιστώνεται σύνδρομο απνοιών ύπνου είναι παχύσαρκοι.», προσθέτει ο ίδιος.
«Το σύνδρομο απνοιών ύπνου χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια πλήρους ή μερικής απόφραξης των ανώτερων αεραγωγών, που οδηγούν σε άπνοιες ή υπόπνοιες αντίστοιχα. Η αναπνευστική διαταραχή έχει σαν συνέπεια επαναλαμβανόμενη υποξυγοναιμία, αλλά και σοβαρή διαταραχή στην αρχιτεκτονική του ύπνου. Πέρα από τη «μηχανική» επιβάρυνση του αναπνευστικού συστήματος, σημαντικό ρόλο παίζουν και ορισμένες ορμόνες, όπως η λεπτίνη, η οποία παράγεται στο λιπώδη ιστό και δρα στον υποθάλαμο καταργώντας το αίσθημα της πείνας.». μας εξηγεί ο κ. Στειρόπουλος.
Σύνδρομο Υποαερισμού της Παχυσαρκίας
Κύριε καθηγητά, ποια είναι η πιο σοβαρή αναπνευστική διαταραχή που σχετίζεται με την παχυσαρκία;
« Πρόκειται για το Σύνδρομο Υποαερισμού της Παχυσαρκίας, μια ολοένα καλύτερα αναγνωρισμένη κλινική οντότητα, με σημαντική νοσηρότητα και αυξημένη θνητότητα. Παλαιότερα ονομαζόταν σύνδρομο «Pickwick», ένας όρος εμπνευσμένος από έναν μυθιστορηματικό παχύσαρκο ήρωα του Ντίκενς που παρουσίαζε κάποια από τα τυπικά συμπτώματα του συνδρόμου: ημερήσια υπνηλία, δύσπνοια, εύκολη κόπωση, πρωινή κεφαλαλγία, οιδήματα κάτω άκρων, ροχαλητό, επεισόδια διακοπής της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. O ορισμός του Συνδρόμου Υποαερισμού της Παχυσαρκίας, περιλαμβάνει την παρουσία BMI ≥30kg/m2, ημερήσιας υπερκαπνίας (pCO2≥45 mmHg) και διαταραχών της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. Για να τεθεί η διάγνωση θα πρέπει να αποκλειστούν άλλα αίτια υποαερισμού όπως άλλα χρόνια νοσήματα αναπνευστικού, υποθυρεοειδισμός ή νευρομυϊκά νοσήματα. Αποτελεί πλέον το συνηθέστερο αίτιο κατ’οίκον εφαρμογής Μη Επεμβατικού Μηχανικού Αερισμού, αφήνοντας πίσω του χρόνια αναπνευστικά και νευρομυϊκά νοσήματα που στο παρελθόν κατείχαν τις πρώτες θέσεις.»
Ποιες είναι οι σημαντικότερες επιπλοκές που προκαλούνται από το σύνδρομο αυτό;
«Σύμφωνα με τη διεθνή ταξινόμηση αναπηρίας-υγείας, το Σύνδρομο Παχυσαρκίας-Υποαερισμού έχει αναγνωριστεί ως μια «χρόνια κατάσταση που σχετίζεται με αναπνευστικές , μεταβολικές, ορμονικές και καρδιαγγειακές επιπλοκές, που οδηγούν σε μείωση της καθημερινής δραστηριότητας, ελλιπή κοινωνική συμμετοχή και υψηλό κίνδυνο νοσηλειών και θανάτου». Η πιο σημαντική επιπλοκή που αναπτύσσεται στην εξέλιξή του είναι η διαταραχή της λειτουργίας των δεξιών καρδιακών κοιλοτήτων και η ανάπτυξη πνευμονικής υπέρτασης, μια μορφή δηλαδή καρδιακής ανεπάρκειας»
Διάγνωση του Συνδρόμου Υποαερισμού Παχυσαρκίας
Με ποιες εξετάσεις μπορεί να διαγνωσθεί το Σύνδρομο Υποαερισμού Παχυσαρκίας;
«Δυστυχώς παραμένει αδιάγνωστο σε μεγάλο βαθμό, και ένας λόγος είναι το ότι για τη διάγνωσή του απαιτείται η μέτρηση της αρτηριακής μερικής πίεσης διοξειδίου (pCO2) ,η οποία ως μια επεμβατική και ακριβή μέθοδος δεν πραγματοποιείται σαν εξέταση ρουτίνας. Γνωρίζουμε επίσης πως υπάρχει μια χρονική διαδρομή στην εξέλιξη του συνδρόμου, στο τελικό στάδιο του οποίου εκδηλώνονται οι σημαντικές επιπτώσεις του και η έντονη συμπτωματολογία. Έτσι, οι ασθενείς πάσχουν για πολλά χρόνια πριν τεθεί η διάγνωση. Η διάγνωση του συνδρόμου γίνεται συχνά στην οξεία φάση, σε μια επείγουσα δηλαδή εισαγωγή των ασθενών με αναπνευστική ανεπάρκεια που μπορεί να φτάσει ακόμα και στη διασωλήνωση και τη νοσηλεία τους σε Μ.Ε.Θ. Η άλλη πιθανότητα να ανιχνευτεί το σύνδρομο είναι η προγραμματισμένη επίσκεψη σε ένα εργαστήριο διαταραχών ύπνου ή σε εξωτερικό πνευμονολογικό ιατρείο. Είναι αναγκαίο οι ασθενείς να υποβληθούν σε μελέτη ύπνου, ώστε να καταγραφούν οι διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο που χαρακτηρίζουν το σύνδρομο, αλλά και σε έλεγχο αερίων αρτηριακού αίματος. Με δεδομένη την συνεχή αύξηση των ποσοστών παχυσαρκίας, αναμένεται το σύνδρομο να απασχολεί την ιατρική κοινότητα στην καθημερινή κλινική πράξη και να είναι επιτακτική η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή του.»
Θεραπεία του Συνδρόμου Υποαερισμού Παχυσαρκίας
Ποια είναι τα κατάλληλα θεραπευτικά μέσα που διαθέτει σήμερα η επιστήμη;
«Η θεραπευτική προσέγγιση του Συνδρόμου Υποαερισμού της Παχυσαρκίας περιλαμβάνει την εφαρμογή μηχανικού αερισμού για την άμεση διόρθωση των διαταραχών της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, την απώλεια βάρους και την αποκατάσταση. Η συνήθης θεραπεία απαιτεί την εφαρμογή C-PAP κατά τον ύπνο (σταθερή θετική πίεση σε όλη τη διάρκεια του αναπνευστικού κύκλου), που διατηρεί ανοιχτούς τους ανώτερους αεραγωγούς ή σε κάποιες περιπτώσεις την εφαρμογή πιο πολύπλοκων μοντέλων αερισμού, όπως διφασικά και άλλα μοντέλα, που προσφέρουν διαφορετική υποστήριξη στην εισπνοή και την εκπνοή. Κάποιες φορές είναι αναγκαία και η συχγορήγηση οξυγόνου μαζί με τη μηχανική υποστήριξη της αναπνοής, όχι όμως μόνη της. Επίσης η απώλεια βάρους αποτελεί την ουσιαστική θεραπεία και γι΄ αυτό οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται σε ιατρεία παχυσαρκίας και να εντάσσονται σε ολοκληρωμένα προγράμματα διατροφής, άσκησης, αποκατάστασης και ψυχολογικής υποστήριξης. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι αναγκαίο να υποβληθούν σε βαριατρικό χειρουργείο από εξειδικευμένα κέντρα για την αποκατάσταση του σωματικού τους βάρους.»
Ποια συμπτώματα πρέπει να μας ανησυχούν;
«Αν είστε παχύσαρκος και διαπιστώνετε εσείς ή κάποιος άλλος έντονο ροχαλητό ή επεισόδια διακοπής της αναπνοής στον ύπνο, αν αισθάνεστε υπνηλία στη διάρκεια της ημέρας, κόπωση ή δύσπνοια, προγραμματίστε μια αξιολόγηση από πνευμονολόγο ή απευθυνθείτε σε ένα εργαστήριο διαταραχών της αναπνοής στον ύπνο. Η πρώιμη διάγνωση στα αρχικά στάδια μπορεί να αλλάξει την πορεία της εξέλιξης του συνδρόμου. Η μείωση του σωματικού βάρους πρέπει να είναι ο πρωταρχικός σκοπός. Η παχυσαρκία είναι μια σοβαρή νόσος που θα πρέπει επιθετικά, με συνεργασία πολλών ιατρικών ειδικοτήτων να αντιμετωπίζεται.»
ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΣΤΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Πασχάλης Στειρόπουλος είναι πτυχιούχος του Τμήματος Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ) (1996).
Ολοκλήρωσε την ειδίκευσή του στην Πνευμονολογία στο Γ.Ν.Θ. «Γ. Παπανικολάου» (2005) και τη διδακτορική του διατριβή στην Πνευμονολογική Κλινική του ΔΠΘ (2007). Μετεκπαιδεύτηκε στην Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική του Vrije Universiteit Brussel, Belgium (2007-2008) και στο Sleep Disorder Center, Vita-Salute San Raffaele University, Milan, Italy (2018-2019).
Σήμερα είναι Καθηγητής Πνευμονολογίας του ΔΠΘ και Διευθυντής της Πνευμονολογικής Κλινικής του ΔΠΘ στο Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης. Είναι ακόμη Διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ιατρική του Ύπνου» του Τμήματος Ιατρικής του ΔΠΘ, και Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Υπνολογίας.
Τα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το βρογχικό άσθμα, οι διαταραχές ύπνου και οι διάχυτες διάμεσες πνευμονοπάθειες. Συμμετέχει ενεργά στην Ευρωπαϊκή βάση δεδομένων European Sleep Apnea Database (ESADA), είναι μέλος του Συμβουλίου Εκπαίδευσης Ύπνου της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (European Respiratory Society, ERS) και μέλος της διοικητικής επιτροπής του European Burden of Disease Network.
Υπήρξε μέλος της ομάδας εργασίας των Κατευθυντήριων οδηγιών της ERS (2014-2017). Έχει συγγράψει >300 άρθρα σε διεθνή ιατρικά περιοδικά με κριτές (h-index=43, με περισσότερες από 7760 αναφορές) και 16 κεφάλαια σε διεθνή βιβλία Πνευμονολογίας και Ιατρικής του Ύπνου.
Ως προσκεκλημένος ομιλητής, έχει δώσει πάνω από 320 διαλέξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό σε πεδία σχετικά με την Πνευμονολογία και την Ιατρική του Ύπνου.
Είναι κριτής σε πάνω από 40 διεθνή ιατρικά περιοδικά και μέλος της συντακτικής επιτροπής σε 8 από αυτά.
Έχει επίσης διατελέσει κύριος ερευνητής σε σειρά πολυκεντρικών μελετών και ερευνητικών πρωτοκόλλων.
